Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu khi các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới được ký kết, nông sản nói riêng, hàng hóa của Việt Nam nói chung đang được nâng cao chất lượng, cải tạo mẫu mã, xây dựng thương hiệu nhằm định vị tại thị trường trong và ngoài nước. Tuy nhiên, việc xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm nông sản, đặc biệt là nông sản chủ lực mới ở những bước đi ban đầu vì gặp nhiều khó khăn.
Những năm gần đây, cùng với đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm nông sản, Hà Nội đặc biệt quan tâm đến việc phát triển nhãn hiệu, thương hiệu cho sản phẩm chủ lực. Theo Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Tạ Văn Tường, Hà Nội đã xây dựng được hơn 40 nhãn hiệu tập thể bảo hộ cho nông sản. Những sản phẩm này đang được tiêu thụ ổn định, đạt giá trị cao tại thị trường Hà Nội và các tỉnh, thành phố...
Tương tự, nhiều địa phương trong nước cũng tập trung phát triển và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông sản chủ lực. Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, cả nước có hơn 800 sản phẩm nông, lâm, thủy sản đặc sản có giá trị kinh tế cao, song mới chỉ có 60 nông sản đăng ký bảo hộ thành công dưới dạng “chỉ dẫn địa lý” và khoảng 160 nhãn hiệu đặc sản đăng ký xác lập quyền và được bảo hộ pháp lý. Một số sản phẩm được đăng ký bảo hộ ở nước ngoài như: Nước mắm Phú Quốc, vú sữa Lò Rèn Vĩnh Kim, cà phê Buôn Mê Thuột…
Đánh giá về triển khai xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông sản Việt Nam thời gian qua, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết: "Các địa phương và doanh nghiệp hoạt động, kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp đã quan tâm đầu tư xây dựng thương hiệu, nhãn hiệu cho các sản phẩm nông sản. Song, so với thế mạnh và tiềm lực, số lượng sản phẩm được đăng ký thương hiệu còn quá ít".
Thực tế cho thấy, việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông sản chủ lực có ý nghĩa rất lớn trong khẳng định chất lượng và nâng tầm giá trị. Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Quốc Toản cho rằng, khi sản phẩm nông sản được xây dựng thương hiệu, giá trị hàng hóa thường cao gấp 2 đến 3 lần so với sản phẩm chưa có thương hiệu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp và địa phương chưa thực sự chú trọng đến vấn đề này. Một số doanh nghiệp và địa phương còn chạy theo số lượng đơn hàng xuất khẩu, chưa tập trung phát triển thương hiệu để xác lập vị thế tại thị trường trong nước và quốc tế…
Về phía doanh nghiệp, ông Trần Mạnh Báo, Tổng Giám đốc, Tổng công ty Giống cây trồng Thái Bình cho hay, việc đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ cho nông sản ở nước ngoài còn gặp nhiều khó khăn, kể cả đối với nhãn hiệu hàng hóa hay chỉ dẫn địa lý. Nguyên nhân một phần là do kinh phí đăng ký tương đối lớn, chi phí cho luật sư nước sở tại, cơ quan sở hữu trí tuệ thẩm định đơn đăng ký, tìm hiểu/khảo sát thị trường. Cùng với đó, doanh nghiệp nông nghiệp nước ta chủ yếu ở quy mô vừa và nhỏ nên chi phí tài chính cho những vấn đề này không dễ dàng...
Để đẩy mạnh công tác xây dựng thương hiệu cho sản phẩm nông sản chủ lực, Chính phủ và các bộ, ngành đang nỗ lực triển khai nhiều giải pháp cụ thể, như: Cục Sở hữu trí tuệ đang phối hợp với Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) bàn giải pháp đăng ký sở hữu trí tuệ cho một số sản phẩm chủ lực, đặc sản tại các thị trường lớn: Bắc Mỹ, Tây Âu, Nhật Bản…
Về phía Bộ NN&PTNT, theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, từ nay tới năm 2020, Bộ tập trung xây dựng thương hiệu cho 5 mặt hàng có thế mạnh, gồm: Xoài, thanh long, chè, cà phê, cá tra. Gần đây, các bộ: Khoa học và Công nghệ, NN&PTNT, Công Thương đã ký kết Quy chế phối hợp về xây dựng, quản lý, chỉ dẫn địa lý. Để xây dựng và phát triển thương hiệu nông sản, ngoài nỗ lực của các bộ, ngành, địa phương, rất cần sự chung tay của các doanh nghiệp trong các khâu: Chế biến sâu, tổ chức liên kết sản xuất, bám sát các tiêu chuẩn/yêu cầu chất lượng, an toàn thực phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng thời hội nhập