Chính phủ vừa ban hành Nghị định 105/2017/NĐ-CP quy định về kinh doanh rượu và sẽ có hiệu lực từ 1/11/2017. Nghị định này quy định rõ rất nhiều hành vi vi phạm, trong đó điểm nhấn khiến dư luận quan tâm là “Hộ gia đình không được sản xuất rượu thủ công; Nghiêm cấm bán rượu cho người dưới 18 tuổi, người cố tình vi phạm sẽ bị phạt đến 1 triệu đồng”
Thực tế cho thấy, tình trạng lạm dụng rượu bia ở Việt Nam đã đến mức báo động. Cứ hễ bước chân ra đường, phố là thấy số lượng quán bia rượu nhiều vô kể. Có lẽ người ta phải dùng từ “nhan nhản”, mới phản ánh được cái sự nhiều, đa dạng của nó.
Một con số thống kê từ Bộ Y tế, mỗi người Việt Nam bình quân tiêu thụ 6,6 lít cồn/năm, mức hàng đầu châu Á. Hiện Việt Nam thuộc 12 quốc gia cho phép người dân tự nấu rượu. Trong đó rượu thủ công chiếm gần 80% lượng rượu tiêu dùng. Uớc tính khoảng 230-280 triệu lít rượu thủ công chưa quản lý được.
Song song, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thống kê phí tổn kinh tế do rượu bia chiếm 1,3-12% GDP mỗi quốc gia, trong đó chi phí gián tiếp để giải quyết hậu quả thường cao hơn chi phí trực tiếp.
Theo đó, nhiều người nói chuyện uống rượu bia bây giờ như một nhu cầu, một thói quen văn hóa. Cái “bệnh lai rai” đã, đang bị lạm dụng ở nhiều góc cạnh: Người ta uống để bầu bạn tâm sự, để mừng niềm vui, để chia nhau nỗi buồn, uống để “ngoại giao” với sếp lớn, sếp nhỏ..v..v.
Rượu bia là một trong số 5 nguyên nhân cao nhất dẫn đến tử vong sớm và tàn tật trên thế giới, gây hơn 200 bệnh tật (Nguy cơ ngộ độc tăng cao (28,5%); Khả năng nhiễm ung thư gan, xơ gan (10,7%); Loét dạ dày (14,2%); Đau đầu (78,5%); Lo âu trầm cảm (87,5%); Hoang tưởng (14,2%)…
Đồng thời, rượu bia cũng là một trong 3 nguyên nhân hàng đầu làm gia tăng tỷ lệ tai nạn giao thông tại Việt Nam, là tác nhân gây bạo lực gia đình, tội phạm, mất an ninh trật tự.
Dó đó, Nghị định mới này ra đời với nhiều quy định cấm ít nhiều nhận được sự đồng tình của dư luận. “Tôi rất ủng hộ chính sách này, nếu làm thật nghiêm thì vài năm nữa thế hệ trẻ sẽ thấy biết ơn chính sách này. Ở nơi tôi sống, học sinh THPT đã tập tành nhậu nhẹt, quậy phá, đánh nhau rồi”.
Thật ra, Nghị định 105/2017/NĐ-CP không phải mới, mà nó được kế thừa, phát triển từ Nghị định 40/2008/NĐ-CP về sản xuất, kinh doanh rượu và cồn rượu. Khi Nghị định 40 cũng đã từng nêu rõ không được bán rượu cho người dưới 18 tuổi.
Vậy làm sao để xác minh được độ tuổi của người mua rượu? Việc xác định tuổi sẽ chỉ được các cửa hàng thực hiện với khách hàng có vẻ bề ngoài trong độ tuổi cần cân nhắc, khoảng 25 tuổi trở xuống. Các giấy tờ được chấp nhận để chứng minh độ tuổi là chứng minh nhân dân, hộ chiếu, giấy phép lái xe, thẻ sinh viên...
Tuy nhiên, cũng có một sự lo ngại nhất định mỗi khi có một chính sách mới ra đời. Người ta không biết chính sách mới sẽ đi sâu, rộng vào thực tiễn, đến được với quần chúng nhân dân hay không? Trường hợp chính sách này cũng không ngoại lệ, người ta đọc qua thấy rất chặt chẽ, logic. Nhưng thực tế từ nhà ra ngõ muốn mua mấy lít rượu cũng có và đối tượng mua toàn trẻ em.
Hơn nữa, thử hỏi rằng: Mười người uống rượu thì được mấy người đến cửa hàng chuyên kinh doanh rượu để mua? Hay chủ yếu là các của hàng quán tạp hóa nhỏ lẻ?
Mặt khác, việc này ảnh hưởng trực tiếp rất nhiều quyền lợi của những người kinh doanh, buôn bán mặt hàng rượu bia. Đã có người nói thẳng: “Tại sao chúng tôi lại phải hỏi chứng minh nhân dân rồi mới bán bia? Rất bất tiện và dễ mất khách”.
Rõ ràng đây là vấn đề khó, nan giải. Nó không khác mấy so với luật cấm hút thuốc là nơi công cộng ban hành vừa qua, khi các cơ quan chức năng không biết ai phạt, phạt ai.
Để góp phần thực hiện Nghị định này, Diễn đàn Uống có trách nhiệm Việt Nam (VARD) đã phối hợp với Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia triển khai nhiều hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức của doanh nhân kinh doanh rượu và của cả cộng đồng.
Thiết nghĩ, đây là chính sách đúng và Nhà nước cần tập trung tuyên truyền, giáo dục để quần chúng nhân dân nâng cao nhận thức về nguy cơ, tác hại của việc lạm dụng rượu bia. Bên cạnh đó, xây dựng cơ chế quản lý, giám sát chặt chẽ nhằm bảo vệ sức khỏe lâu dài cho người tiêu dùng, cho thế hệ trẻ và cũng là bảo vệ giống nòi