Bản quyền nhạc số vẫn cứ kiện qua, kiện lại

  Lâu nay, công ty Sky Music vẫn luôn tự hào tuyên bố với khách hàng về sản phẩm mà họ cung cấp “có đầy đủ bản quyền, gồm quyền liên quan của ca sĩ, nhà sản xuất và cả quyền tác giả”. Thế nhưng, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung khẳng định Sky Music xâm phạm 50 tác phẩm về quyền tác giả và 135 ca khúc có quyền liên quan, nhạc sĩ Hoài An thống kê có tới 192 tác phẩm có mặt trên trang web Sky Music mà chưa được tác giả đồng ý, còn nhạc sĩ Trần Minh Phi cũng than phiền có 20 bài hát bị Sky Music sử dụng mà không xin phép.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung

Theo thống kê của Nielsen năm 2017, trong 52 triệu người Việt dùng Internet thì có tới 25 triệu người nghe nhạc online. Nghĩa là, thị trường nhạc số đang mang lại những khoản lợi nhuận khổng lồ cho các đơn vị kinh doanh.

Đáng chú ý hơn, nhạc số là một trong số ít mảng kinh doanh Internet mà doanh nghiệp Việt Nam vẫn đang chiếm hơn 90% thị phần. Đã có nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm bỏ tiền vào các công ty nhạc số. Sắp tới hai đại gia quốc tế trong ngành nhạc số là Spotify và Apple Music cũng sẽ rót thêm vài chục triệu USD vào Việt Nam để mở rộng ĩnh vực này. Vì vậy, bản quyền nhạc số cần phải được thực thi một cách rành mạch và nghiêm túc!

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung cho biết chưa hề ký kết bất cứ hợp đồng nào với Sky Music về những tác phẩm của mình. Khi anh phát hiện và đưa câu chuyện bị xâm phạm bản quyền lên trang cá nhân, phía Sky Music giải thích rằng họ phân phối quyền tác giả của bản ghi âm (ca sĩ đã xin phép tác giả thể hiện bài hát) chứ không phân phối quyền tác giả của tác phẩm.

Tuy nhiên, nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung phản ứng quyết liệt hơn thì Sky Music mới hạ giọng xin ký hợp đồng hợp tác và thanh toán đối soát cho anh. Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung khẳng định: “Đã chưa ký thì ai cho quyền kinh doanh? Bây giờ vỡ lở ra thì nói sẽ đối soát thanh toán. Tôi nghĩ sẽ có nhiều trường hợp nhạc sĩ rơi vào tình trạng như mình, nhưng hoặc là họ không quan tâm vì không rành luật, hoặc là họ không dám nói sợ ảnh hưởng mối quan hệ, mất đi một số lợi ích truyền thông hoặc tài trợ từ phía Sky Music”. Cũng cùng quan điểm, nhạc sĩ Trần Minh Phi chia sẻ: “Phản ứng của Sky Music là vừa ăn cướp vừa la làng, đã làm sai mà còn không xin lỗi, lại kiện ngược tác giả vu khống!”.

Hầu hết các nhạc sĩ bị Sky Music bỏ qua yếu tố bản quyền đều đã đăng ký bảo hộ với Trung tâm bảo về quyền tác giả âm nhạc VN – VCPMC, nên cuộc chiến đòi lại bản quyền không còn là chuyện thương lượng cá nhân đơn lẻ.

Đại diện VCPMC phát ra thông điệp mạnh mẽ: "Sky Music phải công khai xin lỗi các tác giả, nhạc sĩ; phải trả tiền cho các nhạc sĩ, tác giả có tác phẩm bị Sky Music tự ý sử dụng trong suốt thời gian qua; chấm dứt ngay việc sử dụng tác phẩm của các tác giả thành viên VCPMC cho đến khi được sự cho phép của VCPMC và thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nghĩa vụ xin phép, trả tiền sử dụng quyền tác giả theo quy định tại các điều 18 - 19 - 20 luật Sở hữu trí tuệ. Nếu Sky Music cố tình né tránh, tiếp tục hành vi sai trái, VCPMC sẽ áp dụng các biện pháp bảo vệ quyền theo đúng quy định của pháp luật".

Điều rất đáng ngạc nhiên là chính công ty Sky Music cách đây không lâu đã gửi đơn lên Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử cũng như Cục Bản quyền để khiếu nại hai đơn vị vi phạm bản quyền của họ là trang web Yêu Ca Hát và trang web Chia Sẻ Nhạc. Giám đốc điều hành Sky Music cáo buộc hai trang web trên đã cho phép người dùng tự tải nhạc lên và tích điểm để tải danh sách bài hát theo yêu cầu, không khác gì tiếp tay cho nhạc không bản quyền, mượn việc chia sẻ nhạc để kinh doanh lậu, kiếm tiền từ việc treo quảng cáo online nhờ số lượng người truy cập lớn. Thật buồn cười, khi trang web Yêu Ca Hát và trang web Chia Sẻ Nhạc vừa bị xử phạt hành chính số tiền 25 triệu đồng, thì đơn vị tố cáo là Sky Music lại vướng mắc bản quyền mà theo lời các nhạc sĩ bị xâm phạm thì họ đã “rao bán cái mà họ không có quyền sở hữu”.

Câu chuyện của Sky Music cần phải hiểu như thế nào trong bối cảnh bản quyền nhạc sĩ vẫn tồn tại nhiều bất cập? Bản quyền nhạc số muốn hết rắc rối phải có công cụ để ngăn chặn hành vi xâm phạm, đồng thời phải các các chế tài xử phạt nghiêm khắc hơn.

Nhạc sĩ Hoài An phân tích: “Câu chuyện bản quyền ở nước ta thường là sử dụng trước khi xin phép, rồi khi bị phát hiện thì tìm mọi cách "lách", giải quyết "hậu quả" bằng các mối quan hệ quen biết... Quyền tác giả và quyền liên quan đến quyền tác giả hoàn toàn rất rõ ràng trên thế giới, tuy nhiên ở nước mình vẫn còn một số pháp nhân kinh doanh không hiểu hoặc bất chấp bản chất sự việc, tìm cách suy diễn vận dụng sai về các điều khoản quy định về quyền tác giả".

Nhạc sĩ Hoài An

Có hai vi phạm phổ biến. Thứ nhất là tái phân phối: VCPMC cấp phép cho công ty A, với điều khoản là công ty A khai thác dịch vụ cho người nghe cuối (end-user) tại một địa chỉ web xác định, và không được tái phân phối đến một công ty khác. Tuy nhiên, sau đó công ty A lại "bán" hay chia sẻ lợi nhuận với công ty B bằng một hình thức kinh doanh nào đó của B không phải là website của công ty A.

Thứ hai là kinh doanh ngoài thỏa thuận ban đầu, quyền liên quan (ghi âm, ghi hình, biểu diễn) đến quyền tác giả, xác định bằng một thỏa thuận phạm vi cụ thể (CD, DVD, chương trình biểu diễn...) giữa nhà sản xuất, người biểu diễn, và tác giả. Khi phát sinh một hình thức kinh doanh mới thì công ty muốn kinh doanh bản ghi âm / ghi hình đã có trước hết phải liên hệ xin phép tác giả và thanh toán bản quyền.

Ví dụ, cùng một bản ghi âm Bên em mùa xuân, có năm xuất hiện cùng lúc trên 3 album Xuân của Bến Thành AV nhưng họ trả tiền bản quyền cho nhạc sĩ Hoài An đến 3 lần chứ không phải một, lý do là 3 chương trình khác nhau. Lý do thỏa thuận là phát hành CD nên nếu bản ghi âm này sử dụng nghe online, nhạc chuông - chờ, quảng cáo... khác mục đích ban đầu thì phải liên hệ và thanh toán bản quyền hoặc có hợp đồng với tác giả trước khi sử dụng