Mặc dù Nghị định 15/2018 đã có hiệu lực hơn 1 tháng, nhưng nhiều Cục hải quan vẫn chưa có sự thống nhất về những sản phẩm, nguyên liệu nhập khẩu được miễn kiểm tra.
Với quy định chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, Nghị định 15 cho phép doanh nghiệp tự công bố sản phẩm thực phẩm được xem như cuộc cách mạng về cải cách thủ tục hành chính. Theo tính toán của VCCI, Nghị định có thể giúp giảm trên 90% chi phí hành chính, giúp tiết kiệm 10 triệu ngày công, 3.700 tỷ đồng.
Doanh nghiệp than vướng thủ tục
Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp phản ánh việc nhập khẩu nguyên liệu vẫn còn gặp ách tắc ở khâu hải quan. Theo Nghị định 15, nhiều mặt hàng cho phép doanh nghiệp tự công bố sản phẩm như: thực phẩm đã qua chế biến bao gói sẵn, phụ gia thực phẩm, chất hỗ trợ chế biến thực phẩm, dụng cụ chứa dựng thực phẩm, vật liệu bao gói tiếp xúc trực tiếp với thực phẩm. Ngoài ra còn có nhóm nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất, gia công hàng xuất khẩu hoặc phục vụ cho việc sản xuất nội bộ.
Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Vũ Hoài Phương - phụ trách pháp lý Công ty Suntory Pepsico Việt Nam, các cục hải quan vẫn không thống nhất trong cách hiểu về quy định miễn kiểm tra nhà nước về an toàn thực phẩm nhập khẩu. Theo Nghị định, sản phẩm, nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất, gia công sẽ được miễn kiểm tra dù đầu ra để xuất khẩu hay phục vụ sản xuất nội bộ của doanh nghiệp. Tuy nhiên, khi doanh nghiệp làm thủ tục nhập nguyên liệu, qua hải quan Đà Nẵng giải thích chỉ có nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu mới được miễn kiểm tra.
Như vậy, không chỉ hải quan Đà Nẵng, rất nhiều doanh nghiệp cũng đang gặp phải trường hợp tương tự như Công ty Suntory Pepsico Việt Nam. Tập hợp các kiển nghị của hội viên, Chủ tịch Hiệp hội Sữa Việt Nam - Trần Quang Trung cho biết, không riêng hải quan Đà Nẵng, mà cả hải quan Đồng Nai và TP HCM cũng đang mâu thuẫn về cách hiểu sản phẩm được miễn kiểm tra. Điều này khiến nhiều hàng hàng nhập khẩu của doanh nghiệp còn kẹt ngoài cảng, ách tắc hàng từ trước Tết đến giờ.
Hải quan cũng lúng túng
Bà Lê Nguyễn Việt Hà - Phó trưởng phòng Phòng Giám quản 1, Tổng Cục Hải quan cho biết, trong trường hợp doanh nghiệp nhập khẩu hàng hóa để tiêu dùng, hàng kinh doanh thương mại đơn thuần, nhập nguyên liệu đầu vào trong hoạt động sản xuất, miễn không phải hàng nhập khẩu để tiêu dùng, sử dụng để kinh doanh thì sẽ nghiễm nhiên được miễn việc đăng ký kiểm tra về mặt nhà nước và được tự công bố sản phẩm.
Cũng theo bà Hà, Tổng cục Hải quan đã phổ biến thống nhất đến hải quan các tỉnh thành về quy định này. Tuy nhiên thực tế, bản thân ngành hải quan gặp không ít lúng túng khi triển khai nghị định này. Chẳng hạn, với các sản phẩm đã có giấy tiếp nhận bản công bố sản phẩm, nếu yêu cầu xuất trình giấy này thì vô tình nảy sinh thêm thủ tục hành chính. Nhưng nếu không yêu cầu, thì hải quan không chứng minh được hồ sơ đó đã có giấy tiếp nhận này.
Theo các chuyên gia, Nghị định 15 là văn bản đánh dấu sự thay đổi cơ bản phương thức quản lý trong lĩnh vực thực phẩm theo hướng chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm và đơn giản thủ tục hành chính. Nhưng các cơ quan quản lý phải thống nhất với tinh thần cởi mở của Nghị định và có tư duy hỗ trợ doanh nghiệp thì chuyện vướng mắc sẽ không phải là vấn đề lớn